Half november dook er een opmerkelijk standbeeld op in Rome. Op de Pincio-heuvel om precies te zijn. Tussen de marmeren bustes van ‘Gewichtig Kijkende Belangrijke Meneren uit de Italiaanse geschiedenis’ stond plots een blinkend wit marmeren standbeeld voor de ‘Onbekende Soldaat’ van de gezondheidszorg. Ik werd erop geattendeerd door Sandrina Bokhorst, Rome-specialist.

Het statua, standbeeld, verbeeldt een infermiere in tuta, verpleger in beschermende kleding, met mascherina e occhiali anti-Covid, mondmasker en veiligheidsbril. De foto’s van de Italiaanse verplegers die in maart de wereld over gingen, staan gebrand op menig netvlies. Soldati Anti Covid-19 staat op het mondmasker. Hoe bijzonder is het dat juist deze onbekende zorghelden zijn opgenomen in de portretgalerij van de groten der geschiedenis?!

Sandrina Bokhorst over Rome anno 2020

Sandrina meldt dat ze er een nieuwe stop bij heeft op de volgende wandelingen door Rome. Hoe is het nu eigenlijk met haar in deze roerige tijd zonder toeristen? En hoe is het in Rome?

Sandrina is gids, programmamaker en touroperator voor Rome-reizen. Ze wil haar gasten niet alleen Rome laten zien, maar ook laten begrijpen. In deze tijd geeft ze presentaties en workshops waarbij ze verhalen vertelt uit de Romeinse geschiedenis gekoppeld aan eigentijdse thema’s. Live in Rome of Nederland. Óf online tijdens webinars.

Sandrina is tijdens de Corona-pandemie afgelopen voorjaar bewust langer in Nederland gebleven; zo kon ze dichter bij haar familie zijn. Ze is blij dat ze de totale lockdown in Rome niet heeft hoeven meemaken. Toen het weer mogelijk was, was ze gelijk terug in Rome.

Hoe is ’t nu in Rome? Volgens een correspondent houden de mensen zich niet aan de maatregelen, kussen ze met mondkapje en staan de pleinen vol. Wat is jouw ervaring?

“Die ervaring deel ik niet. Ik vind eigenlijk dat de Romeinen zich tamelijk goed aan de regels houden. Mondkapjes moeten ook buiten gedragen worden, en dat doet men dan ook. Je moet niet vergeten dat Italianen soms nogal hypochondrisch zijn; ze ook erg bevreesd zijn voor het virus.“

“Ik zie juist ook solidariteit; zo laten mensen in mijn wijk Esquilino boodschappen achter voor wijkbewoners die het zwaar hebben. De sfeer is bijna gemoedelijk en wat gelaten. Daaronder giert natuurlijk de angst. De straten zijn leeg, er is een avondklok, maar al ruim voor 22.00 u is het doodstil op straat. Gelukkig zijn bars en restaurants nog wel open tot 18.00 uur; afhalen is ook mogelijk. Het OV mijd ik, ik voel me ongemakkelijk als dat te vol is.”

Rome heeft al een aantal maanden amper toeristen. Wat vinden de inwoners ervan, los van het economische verhaal? Genieten ze extra van de stad?

“Nee die indruk heb ik niet. Het is drukker in de buitenwijken dan op de historische pleinen. Afgelopen voorjaar is wel genoten van de schoonheid van leeg Rome. Toen de lockdown langzaam werd versoepeld, was er slechts een enkele Italiaanse toerist. Toen was er perspectief. Maar nu gaan we naar de winter. Het economisch gure klimaat zorgt ervoor dat veel winkels gesloten zijn en blijven; dat maakt het er niet gezelliger op voor een pantoffelparade. De economie van de stad drijft op toerisme; dat is overigens altijd zo geweest.”

Jij hebt zelf een switch gemaakt naar webinars om alsnog wat brood op de plank te krijgen. Doe je dat door rond te lopen in Rome of van achter je bureau?

“Virtuele tours door rondlopen, werkt niet. Het punt is dat je een online ervaring moet bieden, en dat is echt wat anders dan offline gewoon vertalen naar online. Mijn webinars zijn als live, zo kan ik interactie hebben met het publiek. Ik maak gebruik van de mogelijkheden van online. Dat betekent dat ik een verhaal vertel met veel verschillend materiaal: foto’s, filmpjes die ik Rome heb opgenomen, maar waar nodig ook tekstsheets of alleen ik als presentator, full screen.“

Sandrina geeft haar webinars vanuit thuis; ze noemt het gekscherend “Studio Colosseo 1”. De professionele aanpak blijft niet onopgemerkt; haar webinars scoren gemiddeld een 9, laat ze vallen.

Welk Rome thema vind je het leukst om te doen en waarom?

“Dat is een moeilijke vraag want als echte Rome-nerd vind ik alles interessant! Het laatste webinar over Augustus en Mussolini was een mooi onderwerp met een link naar het heden.” Maar ook de route door Testaccio, de ‘onderbuik’ van Rome, vond ze leuk. Voor de kerstvakantie staan ook weer diverse onderwerpen op het programma. In het kader van het Dante jaar 2022 komt ook Dante in Rome aan bod. “Oh, en vergeet niet Cicero op het Forum!”

Er zijn heel veel wetenswaardigheden over Rome; maar wat voor Sandrina essentieel is, is de link met het heden. Ze is een vlotte verteller, niet alleen live, maar ook in haar mini-documentaires, bijvoorbeeld die over foute standbeelden.

Wat ben je anders gaan doen sinds maart?

“Ik heb me vastgebeten en verdiept in hoe ik beter gebruik kan maken van het online gebeuren. Verder heb ik mijn huis opgeruimd, net als iedereen. En ik wandel elke dag, zolang het kan. Dat is in Rome natuurlijk nooit een straf! Ik moet oppassen niet te veel stil te staan om te kijken en foto’s te maken, haha.”

Welke lekkernijen uit Nederland ontbreken niet aan jouw dispensa, voorraadkast?

“Drop! Neem ik mee. Of Pickwick thee. De thee die ik hier in de supermarkt kan krijgen, is minder van kwaliteit, Italië is sowieso geen thee-land. En natuurlijk Indische kruidenmixen. Met zoveel aanbod in Rome, kook ik niet zo vaak. Maar als ik Nederlands kook, is het vaak Indisch of Thais of couscous, of zoiets als spinazie met een eitje. Verder is het eerder andersom, ik neem een Italiaanse manier van eten en koken mee naar Nederland. Een makkelijk pastaatje, meer groenten, groenten ripassata, met knoflook en olie en citroen. Overal een scheut wijn in… dat soort dingen.”

Wat mis je als je in italië bent en wat als je in Nederland bent?

“Ik mis vooral Rome. De onuitputtelijke schoonheid. Geschiedenis op elke straathoek. Elke steen heeft een verhaal. Kleuren. Het rauwe. Het leven. Er gebeurt altijd wat. Ik krijg altijd heel veel ideeën gewoon door rond te lopen. En natuurlijk… het weer. Oktober, november zijn wat mij betreft echt de mooiste maanden. Wat mis ik van Nederland als ik in Rome ben? Eh… comfortabel en op tijd opererend openbaar vervoer misschien…“

Wat zouden ze in NL mogen overnemen van de Italianen en andersom?

“Beleefdheid! Dat klinkt misschien gek, maar Italianen zijn wellevend. Beleefd. Kunnen alles heel mooi verwoorden, ook hun gevoelens. En complimenten. In Nederland is het erg direct en complimentjes zeldzaam en vaak onhandig. “

“Wat ik ook sterk vind is dat Italianen echt veel beter dan Nederlanders in staat zijn om de dingen te nemen zoals ze zijn. Zich niet druk maken over dingen die je niet kunt veranderen (in de rij staan bijvoorbeeld). Nederlanders hebben wel eens het idee dat hen alles toekomt en wel nu onmiddellijk.”

“Italianen kunnen beter omgaan met tegenslagen en onverwachte gebeurtenissen, misschien omdat het ook vaker gebeurt in Italië. De vangnetten zijn toch minder georganiseerd. Een nadeel van dit aanpassingsvermogen is natuurlijk dat er soms niks gebeurt, en ik soms wel eens wil zeggen: ‘als je het niet probeert, verandert er nooit wat. Hup hup op de pedalen!’”

Los van levensstijl valt me op de Italiaanse kinderen allemaal zoveel weten van geschiedenis, literatuur en kunst. In Nederland zie ik meer desinteresse en worden eerder schouders opgehaald. Heb je enig idee waardoor dat komt?

“Dat ben ik met je eens: kinderen hier krijgen het veel meer met de paplepel ingegoten. Maar in Rome is het natuurlijk ook onontkoombaar. Hoewel ik ook heel veel Romeinen ken die nog nooit in het Colosseum zijn geweest; althans niet als volwassene, want iedere schoolklas moet er naar toe.”

Mijn ervaring is dat je aan kinderen net zoveel kwijt kunt als aan volwassenen: het gaat om een goed verhaal, het juiste medium, en de juiste vragen. Waarom er in Nederland minder interesse is, durf ik niet te zeggen. Alleen dat ik enorme bewondering heb voor ouders die dan vervolgens met hun (jonge) kinderen in Rome met mij of een andere gids op pad gaan, om hun kinderen toch iets van cultuur mee te geven.“

Sandrina is niet de enige die uitkijkt naar het moment dat dit weer mogelijk is….