Als ik naar Italië ga, wil ik Italiaans om me heen horen. En niet Duits. Dat is puur persoonlijk, ik weet immers dat het voor heel wat mensen goed uitkomt omdat ze zich door dat Duits juist kunnen redden. We komen eigenlijk nooit in of door het Duitstalige deel omdat we voor onze eindbestemming in Friuli via de Oostenrijkse A10 naar Villach rijden en dan de grens over. Op de heenweg stoppen we altijd onder München; door niet in een ruk door te rijden, begint de vakantie al op de eerste reisdag. De volgende dag nog maar een paar uurtjes en je komt fit aan op je eindbestemming. Wel zo fijn. Dit keer pakken we het anders aan en stoppen we in het Duitstalige deel van de regione Trentino-Alto Adige. Alto Adige noemen zij Südtirol.

Op weg naar Alto Adige, Südtirol

Verandering van spijs doet eten en we besluiten dit keer de Brenner te pakken en door te rijden tot net over de Italiaanse grens om daar te overnachten in een van de agriturismi van de Roter Hahn. Vaak gezien en een enthousiast gesprek gaf het laatste duwtje in de rug om op de website te kijken. Blijkt het vanuit ons thuis ‘maar’ 9 ½ uur rijden te zijn, dus iets langer dan wat we gewend zijn als we stoppen in Zuid Duitsland, maar nog prima te doen. Dat was het idee. En zo blijkt ook in de praktijk.

We volgen braaf de navigatie die ons de kortste weg toont; tot onze verbazing blijken we in Oostenrijk over de Fernpass te worden geleid. Een prachtige weg met heel wat tornanti, bochten, omhoog en weer omlaag, daarna langs Innsbruck en vervolgens via A13, de Brenner, hop in Noord Italie.

Het kiezen van een accommodatie bij Roter Hahn is lastig; dat ligt niet aan de website, integendeel! Er zijn zoveel mogelijkheden die ons aanspreken; wordt het de wijnboerderij, een agriturismo van waaruit je kunt hiken, of toch een waar je kunt biken? Of willen we er toch een met een (natuurlijk) zwembad? Non possiamo scegliere, we kunnen niet kiezen! Het is allemáál leuk! Doordat we heel lastminute boeken, wordt de keuze beperkt en zo komen we uiteindelijk terecht in Barbiano, vlakbij Klausen, Chiusa, op een kwartiertje van de autostrada. Omdat er zoveel te doen is in de omgeving, besluiten we langer dan een nacht te blijven.

Barbiano, Barbian

Het kleine Barbiano blijkt net als Pisa een torre pendente, scheve toren, te hebben. Een deel is op een rotsondergrond gebouwd, het andere deel overduidelijk niet. Gelukkig is de scheefstand hier ook een halt toegeroepen, net als bij de bekende toren in Pisa. De keurig onderhouden graven met verse bloemen en prachtige ijzeren gietijzeren kruizen in het aangrenzende kerkhof, zijn dus verzekerd van eeuwige rust.

Barbiano is een klein dorp met een winkel-van-sinkel-achtige supermarkt en panettiere, bakker. Meer heb je niet nodig. Een paar hotels en that’s it. De gemiddelde leeftijd van de gasten lijkt boven de 60 te liggen, maar dat deert ons niet. Lekker rustig 😉. Sterker nog, we weten dat je op latere leeftijd het onderscheid weet te maken tussen wat belangrijk is en wat niet, én dat je je niet gek laat maken door te moeten kiezen voor wat hip&happening is. Het gaat om puurheid, aandacht, kleinschaligheid, rust. Komt dat even mooi uit als dat ook in je eigen wensenlijstje staat. Het blijkt ook de essentie van onze bestemming agriturismo, boerderij, Marxhof te zijn.

Oprechte persoonlijke aandacht

‘Onze’ boerderij Marxhof ligt even buiten het dorp. Op de toch al smalle weg zien we drie vecchiette, oude besjes, op een bankje, in de schaduw, al kletsend uitkijkend over de wijngaarden. Een voorbode voor een paar mooie dagen…

Als we de auto wegzetten op de parkeerplaats van de agriturismo, boerderij, komt de hond ons kwispelend tegemoet en zien we op een van de terrassen van de steile berghelling eenden lopen met hun jonkies… zo schattig! Oh, kijk, daar scharrelen ook nog kippetjes!

Klara en Helmut ontvangen ons (en ook de andere gasten van hun 6 kamers en 2 appartementen tellende wijnboerderij) met open armen. Vanuit onze kamer / appartement hebben we een prachtig uitzicht op de Alpi di Siusi, Seiser Alm. Als we zin hebben in een van hun wijnen of in Trüber Apfelsaft, ongefilterd appelsap, kunnen we het gewoon pakken uit de Getränkekeller, kelder, aldus Helmut. Zelf op het briefje schrijven en bij vertrek afrekenen. Ontbijten kunnen we op de boerderij, dineren elders. De kleinschaligheid, oprechte persoonlijke aandacht van Helmut en Klara, de ligging, de ruimte… we zijn verkocht! Dit is zoveel leuker dan overnachten in een hotel! Als we de sleutel krijgen, blijkt die alleen voor onze kamer te zijn; de buitendeur, nee daar heb je hier geen sleutel voor nodig, die staat altijd open… dat doet denken aan vroeger…

De wijnboerderij

Helmut en Klara hebben een lang seizoen: niet alleen zijn er van mei tot en met oktober gasten, ook vraagt de wijnbouw dagelijkse aandacht. Helmut is sinds 2001 alweer de vierde generatie; zijn ouders zijn inmiddels op leeftijd, maar wonen (en werken) nog op de Bauernhof; we zien i genitori ook voorbij schuifelen.

Het is hard werken op de boerderij. De vigne, wijnranken, op de steile hellingen vragen heel wat aandacht. Het oude pergola-systeem maakt plaats voor staande spalier wijnranken waarbij de druivenranken gemakkelijker te onderhouden zijn. Verder staan er bomen met Zwetschgen (pruimensoort) en kastanjes.

Zoals dat wel vaker het geval is bij bedrijfsopvolging is papà het niet altijd eens met de nieuwe, voortschrijdende inzichten van zijn zoon. Traditioneel worden de druiven in de bergen verbouwd met behulp van een pergola. Helmut knipt daarbij bij bepaalde druivensoorten de helft van de druiventrossen weg om de overige druiven meer kans tot groei en kwaliteit te geven. Onmogelijk om te begrijpen voor een generatie die is opgegroeid in schaarste en daardoor kwantiteit boven kwaliteit verkiest.

Er staan geen rozenstruiken aan het begin van elke rij wijnranken; normaliter verklappen die als er meeldauw aankomt. Maar ruimte is schaars op de steile berghelling en Helmut heeft een strak schema hoe de druiven te behandelen en te beschermen tegen schadelijke schimmels. Voor rozen is geen plek; vooralsnog werkt zijn strategie afdoende.

Eigen wijn, verre van weinig werk!

Wijn verbouwen betekent veel werk en een uitgebreide administratie. Een klein deel van de druiven houdt Helmut zelf om er zijn eigen wijn van te maken; een deel gaat naar de coöperatie. Die neemt de druiven alleen maar aan als alle handelingen nauwgezet zijn bijgehouden in het libretto, boekje. Daarnaast komt de cooperativa ook ter plekke controleren.

Half september – half oktober is de wijnoogst; de trossen worden met de hand geoogst en gecontroleerd. Daarna begint Helmut in januari alweer met de rami, takken, te snoeien. In mei worden de nieuwe takken opgebonden en elke week worden de nieuwe uitlopen ‘ingestopt’ zodat je doordat de druivenranken strak in het gelid weer staan. Trossen worden gecontroleerd en beschadigde druiven worden verwijderd.

De nieuwe aanplant levert pas over drie jaar de eerste oogst op, tenzij er een grote hagelbui roet in het eten gooit zoals vorig jaar. Niet alleen een deel van de oogst van dat jaar was naar de Filistijnen, ook de net aangeplante druivenstokken waren dusdanig beschadigd dat deze pas na vijf jaar de eerste oogst leverden in plaats naar drie jaar. 1 hectare druivenranken levert 11.000 kilo uva, druiven, wat op zijn beurt 11.000 flessen wijn oplevert van 0,7 liter. Mamma mia wat interessant voor een wijnliefhebber zoals wij!

In de wintermaanden zijn ze druk met klussen en met het wijn maken; een deel van de druiven houden ze zelf en maken er hun eigen wijn van. Ze zijn er maar wat trots op, zo blijkt als we later tijdens ons verblijf een uitgebreide rondleiding krijgen door de vigne, wijngaarden, om ons daarna te laven aan de vier verschillende wijnen die ze maken: de witte Grüner Veltliner en Sylvaner, de rode Vernatsch en Portugieser.

In de cantina, wijnkelder, zien we dezelfde hoge, staande, eikenhouten vaten waarvan het speelhuisje is getimmerd. Door Helmut. “En,” gaat Klara trots door, “heb je die twee fauteuils op het overdekte terras gezien? Ook die zijn van oude wijnvaten gemaakt. Ook die zijn door Helmut gemaakt voor mijn verjaardag. Alleen de rood leren bekleding met nagels heeft hij door een specialist laten maken!” En zo blijven we onze ogen uitkijken op het erf.

In de wijnkelder staan ook de houten wijnmanden die vroeger op de rug werden gedragen, net als tal van oude atrezzi, hulpstukken. Het lijkt haast een klein museum. “En dat?” “Oh, dat is een spek die we hier laten afhangen. We kopen een half varken bij een bevriend boer. Zo puur, zo lekker!” De smaak is onovertroffen.

En de boer die ploegt voort…

Helmut en Klara zijn van ’s ochtends heel vroeg tot ’s avonds laat aan het werk. ’s Ochtends gaat Helmut eerst de wijngaard in; hij zorgt dan dat de druivenbladeren hun beschermingslagen krijgen aangezien het tot een uur of elf over het algemeen windstil is.

Naast 1 hectare grond voor de wijnbouw, heeft Helmut ook 3 hectare malga, alpenweiden. Daarnaast zijn ze ook eigenaren, samen met omliggende boeren, van bosgrond. Het hout wordt gekliefd en gebruikt voor de verkoop en als brandhout.

Boven op de berg, op de malga, alpenweide, houdt Helmut ook een paar ochse, stieren. Ze blijven er de hele zomer en staan vervolgens ’s winters op stal, op de boerderij. De stal grenst aan het woonhuis van de ouders; erboven zit de Scheune, fienile, hooiberg. De stal en hooiberg zorgen van oudsher voor een goede isolatie.

“Maar als die koeien hier dan ’s winters aangelijnd staan, is dat dan niet zielig?” vraagt zoonlief. “Niet als ze het van kleins af aan gewend zijn,” zegt Helmut. Het vee houden ze voor eigen gebruik. “Ja, es tut leid aber desch isch das Leben” “Ja, het gaat me aan mijn hart, maar tja, da’s het leven”, aldus Helmut als we het hebben over wat er met de dieren gebeurt. “Ze worden hier op het erf geslacht, door een bevriende slager. Zo hebben de dieren geen stress. En dat proef je in het vlees!” Ook voor het vee is er een specifieke aanpak wat ze wanneer mogen eten om het beste vlees te geven.

Geen stress voor de druiven

Niet alleen vlees kan stress hebben, zo leren we, ook de druiven kunnen onderhevig aan stress zijn. Daarom is er een strikt schema voordat ze geoogst kunnen worden. Sant’Urbano, de heilige van de druiven, kijkt over de wijngaard van Helmut en Klara en geeft zijn zegen, dat proef je!

Klara en Helmut moeten net als de andere 1600 bij de Roter Hahn aangesloten boerderijen, voldoen aan tal van strenge voorwaarden. De agriturismi, boerderijen, liggen allemaal in Alto Adige. Zelf spreken de inwoners liever over Südtirol. Tot aan de Eerste Wereldoorlog maakte dit deel uit van Oostenrijk, vandaar dat ze nog allemaal Duits spreken. Geen Hochdeutsch, maar meer iets wat lijkt op het gezellige Bayrisch. Ze voelen zich, ondanks de Duitse taal, overigens gewoon italiani.

Leestip:

• Wat te doen in Val d’Isarco, Eisacktal: wandeling naar Dreikirchen en op Rittner Horn
• Vakantie op de noord-Italiaanse boerderij

© Foto’s: Claudia Zanin